decreed as inviolable

sā̆crōsanctus (sometimes separately, sā̆crō sanctus, and per tmesin, sacroque sanctum, Plin. 7, 44, 45, § 143; but in Tert. Cor. Mil. 13, the correct read. is sacer sanctusque, not sacer sanctus), a, um, adj. [sacer-sancio], orig., inaugurated or consecrated with religious ceremonies (v. the foll. passage from Liv. 3, 55); hence,

Meton., fixed or decreed as inviolable, sacred, inviolable, sacrosanct: ipsis quoque tribunis (plur.), ut sacrosancti viderentur (cujus rei prope jam memoria aboleverat), relatis quibusdam ex magno intervallo caerimoniis, renovarunt; et cum religione inviolatos eos, tum lege etiam fecerunt, sanciendo: ut qui tribunis plebis aedilibus, judicibus, decemviris nocuisset, ejus caput Jovi sacrum esset, etc. Hac lege juris interpretes negant quemquam sacrosanctum esse, sed cum quid eorum cuiquam nocuerit, id sacrum sanciri: itaque aedilem prehendi ducique a majoribus magistratibus: quod etsi non jure fiat (noceri enim ei, cui hac lege non liceat), tamen argumentum esse, non haberi pro sacro sanctoque aedilem;

tribunos vetere jure jurando plebis, cum primum eam potestatem creavit, sacrosanctos esse,

Liv. 3, 55, 6 sq.; cf.:

sacrosanctum dicitur, quod jurejurando interposito est institutum, si quis id violasset, ut morte poenas penderet. Cujus generis sunt tribuni plebis aedilesque ejusdem ordinis,

Fest. p. 318 Müll.:

sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset: deinde sanctiones sacrandae sunt genere ipso aut obtestatione legis aut poenā, cum caput ejus, qui contra fecerit, consecratur,

Cic. Balb. 14, 33:

agi deinde de concordiā coeptum concessumque in condiciones, ut plebi sui magistratus essent sacrosancti,

Liv. 2, 33;

so of the tribunes of the people,

id. 3, 19; 9, 9 (opp. profani); Plin. 7, 44, 45, § 143; cf.: sacrosancta potestas (tribunorum, plur.), Liv. 4, 3; 29, 20 fin.:

accusator, velut sacrosanctus erat,

Tac. A. 4, 36 fin.: SI QVID SACROSANCTVM EST, an old formula ap. Cic. Balb. 14, 33:

in vastatione omnium tuas possessiones sacrosanctas futuras putas?

id. Cat. 2, 8, 18:

colonos etiam maritimos, qui sacrosanctam vacationem dicebantur habere, dare milites cogebant,

Liv. 37, 38 Drak.:

Oedipodis ossa, honore arae decorata, quasi sacrosancta,

Val. Max. 5, 3 fin. —

Transf., in gen., most holy, most sacred, venerable (post-Aug.;

freq. in the Christian writers): cujus (Rufi) mihi memoria sacrosancta est,

Plin. Ep. 7, 11, 3; so,

imago tua,

App. M. 5, p. 164, 37:

ista civitas (Roma),

id. ib. 11, p. 270:

contemplatio conspectus tui (sc. episcopi),

Sid. Ep. 9, 10:

de sacrosanctis ecclesiis,

Cod. Just. 1, 2.

sā̆crōsanctus (sometimes separately, sā̆crō sanctus, and per tmesin, sacroque sanctum, Plin. 7, 44, 45, § 143; but in Tert. Cor. Mil. 13, the correct read. is sacer sanctusque, not sacer sanctus), a, um, adj. [sacer-sancio], orig., inaugurated or consecrated with religious ceremonies (v. the foll. passage from Liv. 3, 55); hence,

Meton., fixed or decreed as inviolable, sacred, inviolable, sacrosanct: ipsis quoque tribunis (plur.), ut sacrosancti viderentur (cujus rei prope jam memoria aboleverat), relatis quibusdam ex magno intervallo caerimoniis, renovarunt; et cum religione inviolatos eos, tum lege etiam fecerunt, sanciendo: ut qui tribunis plebis aedilibus, judicibus, decemviris nocuisset, ejus caput Jovi sacrum esset, etc. Hac lege juris interpretes negant quemquam sacrosanctum esse, sed cum quid eorum cuiquam nocuerit, id sacrum sanciri: itaque aedilem prehendi ducique a majoribus magistratibus: quod etsi non jure fiat (noceri enim ei, cui hac lege non liceat), tamen argumentum esse, non haberi pro sacro sanctoque aedilem;

tribunos vetere jure jurando plebis, cum primum eam potestatem creavit, sacrosanctos esse,

Liv. 3, 55, 6 sq.; cf.:

sacrosanctum dicitur, quod jurejurando interposito est institutum, si quis id violasset, ut morte poenas penderet. Cujus generis sunt tribuni plebis aedilesque ejusdem ordinis,

Fest. p. 318 Müll.:

sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset: deinde sanctiones sacrandae sunt genere ipso aut obtestatione legis aut poenā, cum caput ejus, qui contra fecerit, consecratur,

Cic. Balb. 14, 33:

agi deinde de concordiā coeptum concessumque in condiciones, ut plebi sui magistratus essent sacrosancti,

Liv. 2, 33;

so of the tribunes of the people,

id. 3, 19; 9, 9 (opp. profani); Plin. 7, 44, 45, § 143; cf.: sacrosancta potestas (tribunorum, plur.), Liv. 4, 3; 29, 20 fin.:

accusator, velut sacrosanctus erat,

Tac. A. 4, 36 fin.: SI QVID SACROSANCTVM EST, an old formula ap. Cic. Balb. 14, 33:

in vastatione omnium tuas possessiones sacrosanctas futuras putas?

id. Cat. 2, 8, 18:

colonos etiam maritimos, qui sacrosanctam vacationem dicebantur habere, dare milites cogebant,

Liv. 37, 38 Drak.:

Oedipodis ossa, honore arae decorata, quasi sacrosancta,

Val. Max. 5, 3 fin. —

Transf., in gen., most holy, most sacred, venerable (post-Aug.;

freq. in the Christian writers): cujus (Rufi) mihi memoria sacrosancta est,

Plin. Ep. 7, 11, 3; so,

imago tua,

App. M. 5, p. 164, 37:

ista civitas (Roma),

id. ib. 11, p. 270:

contemplatio conspectus tui (sc. episcopi),

Sid. Ep. 9, 10:

de sacrosanctis ecclesiis,

Cod. Just. 1, 2.

sā̆cro, āvi, ātum, 1, v. a. [sacer], to declare or set apart as sacred; to consecrate, dedicate, or devote to a divinity (class.; cf. consecro).

Lit.:

ne quis agrum consecrato. Auri, argenti, eboris sacrandi modus esto,

Cic. Leg. 2, 9, 22:

eum praedam Veientanam publicando sacrandoque ad nihilum redegisse, ferociter increpant,

Liv. 5, 25:

(agrum) Cypriae,

Ov. M. 10, 644:

Capitolino Jovi donum ex auro,

Suet. Tib. 53 fin.:

(laurum) Phoebo,

Verg. A. 7, 62:

aras,

id. ib. 5, 48:

vigilem ignem,

id. ib. 4, 200:

votum immortale,

id. ib. 8, 715:

inter haec auream aquilam pinnis extendenti similem sacraverant,

Curt. 3, 3, 16:

templum, in quo Helena sacravit calicem ex electro,

Plin. 33, 4, 23, § 81.—In part. perf.:

duabus aris ibi Jovi et Soli sacratis cum immolasset,

Liv. 40, 22:

arae,

Suet. Tib. 14:

sacratas fide manus,

Liv. 23, 9:

sacrata Crotonis Ossa tegebat humus,

Ov. M. 15, 55:

rite pecudes,

Verg. A. 12, 213:

templum,

id. ib. 2, 165 al. —

With a bad accessory signif. (cf. sacer, II.), to devote or doom to destruction, to declare accursed, to condemn:

de sacrando cum bonis capite ejus, qui regni occupandi consilia inisset, gratae in vulgus leges fuere,

Liv. 2, 8; cf.:

caput Jovi,

id. 10, 38.—

Transf., in gen., to set apart, consecrate, devote, give, dedicate a thing to any one ( poet. and rare):

quod patriae vocis studiis nobisque sacrasti, Cic. poët. Div. 1, 13, 22: hunc illi honorem Juppiter sacravit,

Verg. A. 12, 141:

tibi sacratum opus,

Ov. Tr. 2, 552.—In a bad sense:

injecere manum Parcae, telisque sacrarunt Evandri (Halaesum),

Verg. A. 10, 419.—

Meton.

To render sacred or inviolable by consecration; to hallow, consecrale:

hoc nemus aeterno cinerum sacravit honore Faenius,

Mart. 1, 117, 1:

foedus, quod in Capitolio sacratum fuisset, irritum per illos esse,

that had been decreed inviolable, Liv. 38, 33; cf.:

sanctiones sacrandae sunt genere ipso aut obtestatione legis, aut, etc.,

Cic. Balb. 14, 33:

sacrata lex,

a law whose violation was punished by devoting the offender to the infernal gods, id. Sest. 7, 16; id. Dom. 17, 43; Liv. 2, 33; 3, 17; 7, 41; 9, 39; 36, 38; cf.:

sacratae leges sunt, quibus sanctum est, qui quid adversus eas fecerit, sacer alicui deorum sit cum familia pecuniaque,

Fest. p. 318 Müll.—

Of a deity, to hold sacred, to worship or honor as sacred:

haud frustra te patrem deum hominumque hac sede sacravimus,

Liv. 8, 6:

Vesta sacrata,

Ov. M. 15, 864.—

Transf., in gen., to render imperishable, to immortalize (rare):

aliquem Lesbio plectro,

Hor. C. 1, 26, 11; cf.:

miratur nihil, nisi quod Libitina sacravit,

id. Ep. 2, 1, 49:

vivit vigetque eloquentia ejus (Catonis), sacrata scriptis omnis generis,

Liv. 39, 40:

avum Sacrārunt carmina tuum,

Ov. P. 4, 8, 64.—Hence, sā̆crātus, a, um, P. a., hallowed, consecrated, holy, sacred:

sacrata jura parentum,

Ov. M. 10, 321:

jura Graiorum,

Verg. A. 2, 157:

vittae Sacrati capitis,

id. ib. 3, 371:

dux,

i. e. Augustus, Ov. F. 2, 60; cf.:

manus (Tiberii),

id. ib. 1, 640:

dies sacratior,

Mart. 4, 1, 1:

numen gentibus sacratissimum,

Plin. 33, 4, 24, § 82:

homines,

devoted to the gods, Macr. S. 3, 7;

Aug. Civ. Dei, 2, 26.—At a later per., Sacratissimus,

an epithet of the emperors, Most Worshipful, Dig. 38, 17, 9; Mamert. Pan. ad Maxim. 1 et saep.— Adv.: sā̆crātē, in eccl. Lat.,

Holily, piously:

vivere,

Aug. Ep. 22 fin. —

Mysteriously, mystically, Aug. Doctr. Chr. 2, 16.